عمو استیو٬ نرو…
در این که استیو جابز آدم بسیار بزرگ و تأثیرگذاری بود٬ تردیدی نیست. اصلا فرض را بر این می‌گیریم که تمامی تعاریفی که دیگران از او کرده‌اند تمام و کمال درست است. (گو اینکه به رغم سرمایه‌ی بالایش٬ به خلاف دوستش گیتس٬ در فعالیت‌های بشردوستانه دست زیادی نداشت و کسانی هم که با او از نزدیک کار کرده بودند٬ شخصیتش را دمدمی‌مزاج و کار با او را دشوار توصیف کرده بودند.) اما ما همه‌ی آن تمجیدها و آفرین‌ها را می‌پذیریم و بحثی درش نمی‌آوریم. اما نکته‌ای که می‌خواهم بگویم٬ چیز دیگری‌ست. بحث بر سر جوگیری ماست.
با یک حساب سرانگشتی٬ حدود نیمی از دوستان فیس‌بوکی مرا غیر ایرانیها تشکیل می‌دهند. از صبح که خبر درگذشت استیو جابز منتشر شد٬ من بارها و بارها صفحات فیس‌بوکم را بالا و پایین رفتم و شاهد این نکته بوده‌ام که به جز یکی-دو مورد٬ تمام کسانی که شروع به خبرپراکنی و مرثیه‌سرایی درباره‌ی جابز و مرگ او کرده‌اند٬ از دوستان ایرانی من هستند. سوال این‌جاست که آیا مردم کشورهای دیگر دنیا این خبر را نشنیده‌اند و یا جابز را نمی‌شناخته‌اند؟ به نظر من جواب این سوال را تنها در دو نقطه می‌توان جستجو کرد. اولی‌‌ش روحیه‌ی فردپرستی ماست که بسیار علاقمندیم آدم‌های بزرگ را هی بالا و بالاتر (از آن‌چه هستند) ببریم و انگار با این بالا بردن‌ها خودمان هم تخلیه‌ی روانی می‌شویم. اصلا اصرار عجیبی داریم بر این که از آدم‌ها بت بسازیم و حتی اگر خودشان هم راضی نباشند٬ بهشان بقبولانیم که بالاتر از آن چیزی هستند که فکر می‌کنند.
(نمی‌دانم یادتان می‌آید یا نه که همین دو سال پیش کجا سر و صدایی درآمد که قرار است روز تولد مهندس موسوی جشن تولد بگیرند و این حرف‌ها که البته خود مهندس ماجرا را در نطفه مهار کرد و نگذاشت این قبیل فردپرستی‌ها و دیکتاتورسازی‌ها جایی برای خود باز کند. البته عکس این داستان هم صادق است که وقتی به شیر مرده می‌رسیم٬ آن‌قدر بهش لگد می‌زنیم که دیگر چیزی ازش باقی نماند. نمونه‌هایش هم کم نیست. در مملکتی که با اختلاس نمی‌دانم چند هزار میلیاردی هم کک کسی نمی‌گزد و مدارک دانشگاهی همین‌طور کیلو کیلو بین علاقمندان خیرات می‌شود٬ یکهو بخت یک کردان نامی نمی‌خواند و دستش رو می‌شود. آن وقت همه‌مان تیز می‌کنیم تا آنجا که بشود بی‌آبروترش کنیم و دیگر چیزی ازش باقی نگذاریم. انگار همین یکی است و باقی همه پیغمبرند. پرت نشویم از حرفم.)
خلاصه نکته‌ی اول این که انگار روح استبداد‌زده‌ی ما نمی‌گذارد از چنبره‌ی آدم‌ها بیرون بیاییم و دست از تعریف و تمجید یا هجو و تخریب برداریم. دوست داریم همیشه کسی باشد دم دستمان که بالا و بالاتر ببریمش یا پایین بکشیم و لگدمالش کنیم. در سیاست هم همین‌گونه هستیم. اصلا دوست داریم با نام‌ها و آدم‌ها ور برویم. عشق می‌کنیم. در تمام این سال‌هایی که در سوییس زندگی کرده‌ام٬ و پیش از آن‌که سوئد بودم٬ حتی یک بار نام رهبران و دولتمردان این کشورها را جایی از زبان کسی –از جمله شهروندان این کشورها- نشنیدم و اصلا انگار مهم نبود برای مردمانشان که چه کسی آن بالاست و نامش چیست. آنها نگاهشان به مجموعه‌ی ساختار مدیریتی کشور بود و نه فرد فرد آدم‌ها. درست نقطه‌ی مقابل ما که حتی تا سطح مدیران کل هم برای خودشان خدایی می‌کنند و نامشان برو دارد. سطوح بالاتر که دیگر بماند. اگر هر روز نام چند تا کله‌گنده را در صدا و سیما نگویند و قیافه‌شان را به یاد مردم نیاورند٬ انگار روزشان شب نمی‌شود.
نکته‌ی دوم هم به نظرم روحیه‌ی مرده‌پرستی ماست که تا کسی اشهدش را می‌گوید و سرش را زمین می‌گذارد٬ یکهو محسناتش به یاد همه می‌آید٬ مرثیه سرایی‌ها شروع می‌شود و دیگر نکات خوب و مثبت است که –راست یا دروغ- از همه جا به او چسبانده می‌شود. امروز در لابه‌لای آگهی‌های تسلیت و مراسم ترحیم و بوی گلاب٬ دوستانی هم شروع کرده بودند به نقل محاسن شخصیتی مرحوم جابز و خاطراتی از شیوه‌های مدیریتی‌اش. لابد باید از فردا منتظر جملات قصار و خاطرات دلنشین و رفتارهای آموزنده‌ای هم باشیم که در کنار دکتر شریعتی و مرحوم حسابی و کوروش کبیر و شاملو به استیو جابز٬ مدیر فقید شرکت اپل هم چسبانده می‌شود.
۷-۸ ماه پیش که بیژن پاکزاد درگذشت و یکهو تمام دوستان ما در شبکه‌های اجتماعی سیاه‌پوش شدند و عکس‌های پروفایل خود را عوض کردند و مدام RIP برای ایشان فرستادند٬ خواستم یادداشتی بنویسم و بپرسم آیا واقعا نیازی به این همه اغراق وجود دارد یا نه. بپرسم که آخر من٬ من نوعی٬ چه آشنایی و صنمی با پاکزاد داشته‌ام و چه خیری از او به من رسیده بود که حالا بخواهم برایش عزاداری کنم. جز اینکه یک ایرانی‌ای بود که در حیطه‌ی کاری خود صاحب اسم و رسمی شده بود و امثال این آدم‌ها هم در دنیا کم نیستند. خواستم بنویسم این‌ها را٬ اما پروا کردم که همه بریزند سرم که وطن‌فروش هستم و قدر مفاخر ملی کشورمان را نمی‌دانم و چه و چه. حالا انگار این‌همه بلایی که دارد سر کشورمان می‌آید و سرمایه‌های آن به فنا می‌رود و خروار خروار طلای بی صاحبش می‌رود ترکیه و مفت و مجانی نصیب ترک‌ها می‌شود و آن طرف گونه‌ی کمیاب خرس ایرانی‌اش با دو بچه‌اش کشته می‌شود و هزار خبر تأثربار دیگر٬ هیچ‌کدام اهمیتی ندارد٬ فقط مانده همین که نام بیژن پاکزاد روی زمین نماند. آن موقع پروا کردم و با خودم گفتم شاید من نمی‌فهمم. شاید وطن‌پرستی واقعی این است که من هم برای ایشان اینجا و آنجا RIP بفرستم و عکس پروفایلم را عوض کنم و با اینکه واقعا نمی‌دانم ایشان در زندگی‌اش چه غلطی کرده که رنجی از رنج‌های آحاد بشر را کم کند یا فایده‌اش به هموطنان خودش رسیده باشد٬ سنگش را به سینه بزنم. آن زمان چنین فکری کردم. اما امروز که در صفحه‌ی فیس‌بوکم بالا و پایین رفتم و دیدم باز هم غیر از همین دوستان ایرانی‌ام و یکی-دو مورد دیگر –که از قضا آنها هم از کشورهای استبدادزده‌ای بوده‌اند- هیچ‌کس RIP نداده و عکس پروفایلش را عوض نکرده و ناله و شیون سر نداده٬ دوباره فکرم رفت آنجا که شاید واقعا خصلت ماست که دوست داریم به آدم‌ها٬ به نام‌ها بچسبیم و آنها را بالا و بالاتر ببریم. آخر بابا جان٬ این که دیگر بیژن پاکزاد نیست. اینجا دیگر اگر قرار است کسی عرق ملی‌اش گل کند٬ آمریکایی‌ها هستند٬ نه ما. آخر چرا اینقدر جوگیریم ما.
صفحه‌ی اول سایت اپل تصویری از جابز را گذاشته است٬ با تاریخ تولد و درگذشتش. بی هیچ حرف اضافه‌ای. بعد کلیک که می‌کنی و وارد می‌شوی٬ در یک پاراگراف موجز و مختصر خبر درگذشت او را همراه با ابراز تأسفی بیان کرده است. حالا دوستان ما کم مانده است سر در خانه‌شان را هم پارچه‌ی سیاه بزنند و بنویسند درگذشت جوان ناکام٬ مرحوم مغفور استیو جابز. بعضی‌ها هم گمانشان این است که اگر او را با نام کوچکش صدا بزنند٬ نشان از صمیمیت بیشترشان با او دارد. باور نمی‌کنید٬ ولی یکی از دوستانم٬ انگار عزیزش را از دست داده است٬ نوشته بود:
Oh, Steve… don’t go… please…
که با خودم فکر کردم اینطور که او با استیو نزدیک بوده و عزادار شده است٬ باید در اولین فرصت با چند نفر از دوستان دسته‌گلی چیزی بگیریم و برویم خانه‌اش برای تسلیت و سرسلامت‌باد.
یکی هم نیست به این‌ها بگوید اگر اوباما و بیل گیتس و دیگران برای درگذشت جابز پیامی دادند٬ احتمالا یا به مناسبت آشنایی و دوستی‌ای بود که با او داشتند٬ یا اینکه موقعیت اجتماعی و سیاسی‌شان طلب می‌کرد از کنار وقایع این‌چنینی بی‌تفاوت نگذرند. حالا ما چه؟ پدرمان بود؟ عمومان بود؟ معلم ابتدایی‌مان بود؟ افتخار ملی‌مان بود؟ کی‌مان بود؟
خدا آخر و عاقبت همه‌ی ما را ختم به خیر کند.
پ.ن. در لابه‌لای شلوغی‌های درگذشت جابز٬ چشمم خورد به خبر درگذشت دکتر مهرداد مشایخی٬ استاد جامعه‌شناسی دانشگاه جرج‌تاون که البته دوستان عزادار از مرگ عمو استیو٬ فرصتی برای توجه به این واقعه نداشتند. خدا رحمتش کند.
دوست عزیز من با تحلیل شما که نیمی از دوستان غیر ایرانی تان این خبر را در فیس بوک های خود کار نکردند و این دلیل بی تفاوتی آنها نسبت به این مساله و جو گیر بودن ما ایرانی هاست مخالفم
اولا رویکرد امریکایی ها و اروپایی ها با مساله فیس بوک کاملا با رویکرد ما با آن فرق می کند. ما از فیس بوک بیشتر از هر ملتی برای خبر رسانی و تبادل اخبار استفاده می کنیم در حالی که برای امریکایی در کشور آزاد فیس بوک مکانی برای دوست یابی ها و عکس ها و خاطرات است تاتکرار لینک های بی بی سی و تایمز
امریکایی های بسیاری را دیدم که در برابر فروشگاه اپل جمع شده بودند و عکس می گرفتند
همکارانم امروز با ناراحتی از مرگ او یاد می کردند و قریب به اتفاقشان ناراحت بودند
حتی حس می کنم چه خوب که ایرانی ها ایده آل هایی مانند جابز داشته باشند که برای تغییر و ساختن و دگرگونی تلاش می کرد
فکر می کنم در فضایی که ما ایرانی ها تقریبا ناامید هستیم این گونه آدم ها با نگارش مثبت خود به زندگی امید را به جامعه بر میگردانند
جنگیدن با روحیه اجدادی مان هم که با مردن یک نفر بیش از همیشه به او توجه می کنیم چیزی است که فکر نمی کنم به این آسانی ها قابل رفع باشد
Kheili Mortabet nis,
Nokteyi ke Parvane khanom goftan kamelan doroste, vase ma irania facebook manba’e khabargozarie darhalike dar baghie donya intor nis, melat faghat poke mikonano axo ahang share mikonan.
Dar hamin shahre ma joloe froroshgahe apple goli yaddashto dastegolo azin chiza gozashtan emruz, hame ham darbarash sobat mikonan . chizi nis ke mokhtas be ma irania bashe….
Nokte dige ineke kolan ma irania kheili bishtar azina post mizarim . unam mitune ye dalil dige bashe…
manam ba baghie movafegham, rabti nadare be in masael.
dar zemn tamame doostane man ke khareji hastan ham ino tasliat goftan.
inke shoma in mozoo ro ba tavallode mir hosein moosavi moghayese mikonid asan jaleb nis, yani dar vaghe manteghi poshtesh nis. Steve Jobs adame mohemmi bude, va hame az margesh narahat mishan. hamoontor ke vaghti Kennedy ya Lincoln ya hatta Princes Diana mordan hame narahat shodan. Steve Jobs yek public figure baraye kolle mardome jahan hast
البته دم همه ی اپل استور های دنیا همه دارن شمع روشن میکنن و گل می ذارن. فقط تو بیس بوک کار نمیکنن.
من هم با نظر شما موافق نیستم. کافی بود به ترندهای توییتر نگاه کنید. بعد از اعلام خبر مرگ جابز stevejobs تبدیل شد به ترند و همه داشتن در موردش توییت می‌کردن. جامعه دوستان شما به نظرم دلیل کافی برای اینکه ما مرده پرست هستیم نیست.
یک مبحثی هست به اسم آزادی بیان. یک مبحث دیگری هست به اسم انگ زدن و متهم کردن. یه مبحث خیلی جالب دیگه هست به اسم خلاف جریان آب شنا کردن که در جامعه ایرانی کم از جو گیر شدن نداره! هرکی می‌خواد صداش شنیده بشه یه چیزی میگه که برینه به بقیه و خودش رو عقل کل نشون بده و از طبقه انم فرهنگ و شعور به ما که این پأینیم نگا کنه…سری تکون بده..نوچ نوچ‌ای بکنه بگه که : آره دیگه! امان از ایرانیها که اینطور هستند و آنطور!!! هرکسی آزاده عقیدش رو هرطور که می‌خواد تا جائی که به حقوق کسی لطمه وارد نکرده بیان کنه. بدون اینکه ترسی داشته باشه که نکنه فلانی به من بگه جوگیر..نکنه فلانی به من بگه خشونت طلب یا هر کوفت دیگری. اتلاف وقت دوست عزیزمون در نوشتن این متن فقط و فقط باعث می‌شه آدم‌ها اونطور که دوس دارند نتونند زندگی کنند. من از مرگ استیو جابز خیلی ناراحت شدم. خیلی هم اتفاقا تعجّب کردم خودم! چون جدا عجیب بود که چرا باید اینطور حالم گرفته بشه. بهرحال یک حسی بود که هنوز هم هست و به کسی ربطی نداره. من خودم رو به خاطره اراجیف ایرانی‌‌های با فرهنگ سانسور نمیکنم. البته گندش رو هم مثل بعضی از دوستان در نمیارم (که البته اونم به من ربطی نداره. فیسبوک گزینه hide داره برا همین وقتا. اگه نخوام hide می‌کنم شون) ولی هرگز به خودم اجازه نمیدم که این ترس یا دودلی رو در کسی بوجود بیارم که دفعه بعد یا نتونه یا با ترس و لرز حرفش و احساسش رو اونطور که دوست داره منتقل کنه. جامعه ایرانی هم ماشاالله مشکل کم نداره. من موندم چرا این همه جامعه شناس نخبه داریم در فضای مجازی اما جامعه مریضِ بدبختِ جوگیرِ بیسوادِ عقده‌ای ایرانی تکونی نمیخوره!
دوست من! صبح دوست ایرلندی من من رو با این خبر از خواب بیدار کرد با هم رفتیم به فروشگاه اپل و دسته گلی کنار درش گذاشتیم این رو هم بگم در اینجایی که من زندگی می کنم کسی اهل ایران نمی شناسم ولی پیام ها و دسته گل ها تمامی نداشت. یک جستجو کوچک در اینترنت بکن و یا به اینجا نگاهی بنداز
http://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/10/111006_pics_apple_fans.shtml
راجع به فعالیت های بشر دوستانه جابز هم خودت می توانی بخونی به عنوان مثال فقط از طریق فروش آی پاد های قرمز رنگ صدها میلیون دلار به سازمان مبارزه با ایدز کمک شده. البته کمک به مقدار نیست همونطور که خودت بهتر می دونی چه منی که یک دلار کمک می کنم چه بیل گیتز بزرگترین خیر دنیا. روحش شاد.
I am talking on behalf of one Iranian no more no less. I was informed first through two non-Iranian friends about the news and I was deeply saddened. I came to know Steve Jobs more than 8 years ago, and he became my role model as I found hi…m a person with an innovative mind full of bright ideas. Yes every single person on Earth can be criticized. No one is perfect and Steve Job is not an exception, But it is so unfortunate to see most of us Iranians without contributing the least to the world always nag about practically anything and criticize anybody. The saddest part of the story is that we often do not have the least tolerance if someone else criticizes us. It is truly unfortunate.
I, as a single Iranian person, bring my hat down for the loss of a bright mind.
shoma toye matn esme aghaye shariati ro be onvane mafakhere Iran bordid !!! jalebe dorogh pardaze iraniye arab parast shode maye eftehkare ma !!!!esme Kourosh ham dige ba matne shoma joor dar nemiad chon hamoon hese Steve jobsi ro montaghel minke
ای باریکللا :دی خوبه آقا، می بینی مردم چقدر از یه تغییر کوچیک لحن ناراحت می شن؟ ولی خب اونایی که لحنشون اینجوریه حرفشونو اینجوری می زنن. (شما و با کمی پر رویی خودمو میگم)در ضمن کامنت نادر هم خوب بود.
take a look please:
http://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/10/111006_l13_apple_reax_vid.shtml
I agree 100%, thank you for posting this! i was going crazy, he was a good CEO and thats it. he did not invent anything, his money was used for invention. 100000 of ppl work in apple and its stupid to give all the credit to him. every product apple has made was already existed. and its funny for me that ppl dare to compare him to some one like Edison.No one knows who invented internet or mobile phone or… we should be more grateful to them as they really changed the world. but yet since he was a charismatic rich fellow and awesome in marketing, everyone knows him and think of him as god. this is big bunch or rubbish. and I hate to see us iranians are so good in being a sheep and follow the media!
Man am ba baghiye kas hayi ke nazar dadan movafegham in serfan khalafe jahat harf zadane va noyi jalbe tavjo he avalan man inja too englis doostayi khareji daram ke in kar ra kardan vali aslan farz konim faghat ma irooniya kardim khob mage bade??? ma irooniya respectemoon bara morde ha bishtare agha har ki doos dare mikone har ki am doos nadare nemikone inke dige tahlil nadare ye ehterame sade be adami ke dar zendegi roozmare ma moaser boode va be har dalili mahboobiyat kasb karde
man toye ye daneshgahe amrikayy dars mikhunam va dirooz shahede bahsa va posterhaye moteadedi raje be marge steve jobs boodam, mano bebakhshid vali faghat ye irani mitune byad va in neveshtaro benevise,. Steve jobs adame smarti bood va hame setayesh va adaye ehteramesho anjam dadan bad az margesh. hala che be iruni bazi cha be noe khareji
این کارت که داری مردم ایران رو میکوبی قشنگ نیست … همین عزیزم
وقتی یه بار بایه محصول اپل مث آیفون یا آیپد کار کنی می تونی احساسشونو درک کنی… مفهوم تفاوتو حس کنی. اونایی که جابزو دوس دارن بیشتر از اون عاشق تکنولوژی و طریقه ارتباط بااونن و هرکس که بتونه اون حسو بهشون بده دوس دارن. حالا می خواد جابز باشه یا کس دیگه. دلیل تک بودن اپل و افسانه شدن جابز هم همینه جامعه شناس!
Site Apple nemitone bishtar az in benevise chon ro arzeshe sahame sherkat mitone kheily tasir bezare.
بابا همش برای خندس. استیو جابز دیگه کیه؟ بیخیال بابا. این قضیه هم یه چیزی مثل فرنود شوشوله. دیگه زیادی کشش ندید!
من نمی دونم چرا بقیه ی کامنت ها اینقدر شاکی اند. ولی من واقعا لذت بردم از این نوشته. اینجا هم که ما هستیم، آلمان، تا جایی که من دیدم کسی ککش نگزید. در فیس بوک هم فقط دوستان ایرانی ام بودند که عکس پروفایل عوض کردند و خارجی ها هیچ عکس العلملی نشان ندادند. به فرض هم که نشان می دادند. خب یکی نیست بگه آخه طرف بابات بود مادرت بود کیت بود که این همه خودت رو ناراحت نشون می دی. بعد همین ها که می گن ناراحتیم با من که هموطن ایرانیشونم ببین چه می کنن.
این نظر توسط یک سرپرست وبلاگ حذف شد.