هفته پیش سفر کوتاهی به پراگ داشتم. روز اول سوار یکی از این اتوبوس‌های توریستی شدم که در شهر بگرداندم و دیدنی‌های آن را نشانم دهد. خوبی این گردش‌های برنامه‌ریزی‌شده در سفرهای کوتاه این است که در همان ابتدای کار شمای کلی‌ای از روح حاکم بر شهر را به تصویر می‌کشاند و نام و مشخصات دیدنی‌های شهر را در ذهن علامت می‌زند. به این ترتیب٬ این فرصت را به دست بازدیدکننده می‌دهد که برنامه سفر خود را چیده و در باقی زمان اقامت٬ آن دسته از جاذبه‌های شهر را که دوست دارد٬ سر فرصت و از نزدیک ببیند.

مینی‌بوس فیات تر و تمیزی بود با گوشی‌هایی نصب شده بر روی صندلی‌هایش که توضیحات لازم را درباره دیدنی‌های شهر به بازدیدکننده ارائه می‌داد. این توضیحات به ۳۶ زبان دنیا قابل پخش بود که بازدیدکننده را در انتخاب زبان مورد نظر خود مخیر می‌کرد. زبان‌های موجود عبارت بود از:

Arabic, Bulgarian, Croatian, Chinese, Czech, Danish, Dutch, English, Estonian, Finnish, Flemish, French, German, Greek, Hebrew, Hungarian, Icelandic, Indonesian, Italian, Japanese, Korean, Lithuanian, Mandarin, Norwegian, Polish, Portuguese, Romanian, Russian, Serbian, Slovak, Slovenian, Spanish, Swedish, Thai, Turkish, Ukrainian, Vietnamese

سوالی از آن روز تا کنون در دلم مانده است که آیا فارسی نمی‌توانست و نمی‌بایست جایی در میان این ۳۶ زبان داشته باشد؟ برخی از زبان‌هایی که در این لیست وجود دارند –و جمعیتی کمتر از ۱۰ میلیون نفر را در تمام دنیا به خود اختصاص داده‌اند- چگونه توانسته‌اند بر فارسی ما که با احتساب ایرانیان٬ تاجیک‌ها و افغان‌ها بیش از ۱۱۰ میلیون کاربر در دنیا دارد٬ پیشی بگیرند.

می‌دانم که تنها تعداد کاربران یک زبان در دنیا نیست که اهمیت آن را فزونی می‌دهد و عامل‌های دیگری نظیر موقعیت جغرافیایی و نقش بین‌المللی آن در جامعه جهانی نیز می‌تواند مؤثر باشد. بر همین اساس برایم قابل درک است که مثلا زبان اسلواک٬ با وجود این که ۷ میلیون کاربر در دنیا بیشتر ندارد٬ اهمیت و حضورش را در این لیست٬ از همجواری و همسایگی‌اش با جمهوری چک وام می‌گیرد. و یا جایگاه پر اهمیت کشور نروژ در جامعه جهانی است که زبانش را با ۵ میلیون کاربر در دنیا زنده و پررنگ نگاه داشته است. این‌ها را می‌فهمم. صحبتی هم از زبان‌های عربی و چینی و اسپانیایی و امثال این‌ها نمی‌کنم که نه تنها جمعیت کاربران آن‌ها٬ که همچنین پراکندگی جغرافیایی‌شان ضرورت حضور آن‌ها را در لیست‌هایی از این دست افزون کرده است.

از زبان‌هایی نظیر ویتنامی و تایلندی و ترکی سخن می‌گویم. اولی از کشوری در جنوب شرقی آسیا با حدود ۸۰ میلیون کاربر در تمام دنیا. دومی هم از کشوری در همان اطراف با جمعیت کاربری‌ای حدود ۶۰ میلیون و بالاخره ترکی٬ از کشوری که دارد جان می‌دهد برای این‌که اروپایی به حسابش بیاورند٬ با حدود ۸۳ میلیون کاربر در دنیا.

ما کی این‌قدر عقب افتادیم؟