حالا ترافیک و نظم و ترتیب و امنیت و بیمه و درمان پدرمادردار و احترام به حقوق شهروندی و این حرف‌ها را که بگذاریم کنار٬ دست کم برای کسی که از یک فضای دانشگاهی در ایران به این‌جا آمده و در دانشگاهی موسسه‌ای مشغول تحصیل شده است٬ چیزی که بیشتر از همه به چشم می‌آید٬ نحوه‌ی تعامل استاد با دانشجو است. دست‌کم دو مثال ساده و دم‌دستی در این باره دارم که برایتان می‌آورم.

اولی‌ش این‌که در ایران باب است وقتی دانشجو مقاله‌ای چیزی می‌نویسد٬ نام استاد راهنمایش را هم به عنوان نویسنده در کنار نام خود و بلکه بالاتر از آن می‌آورد. اهمیتی هم ندارد که آیا به واقع استاد مذکور نقشی در نگارش این مقاله یا تحقیق علمی داشته است یا نه. انگار نوعی توافق نانوشته است که اگر دانشجو این‌کار را نکند٬ امنیت تحصیلی خود را در آینده تا حدودی به مخاطره انداخته است. اگر استاد راهنمای پایان‌نامه‌اش باشد سر دفاع برایش شاخ خواهد شد و اگر استاد درسی باشد و مقاله به عنوان تحقیق کلاسی انجام شده باشد٬ سر نمره‌ی درس جبران خواهد کرد. من شخصن نمونه‌هایی را دیده‌ام و می‌شناسم که استاد دفاع از پایان‌نامه و یا دادن نمره‌ی دانشجو را موکول به انتشار مقاله با ذکر نام خود به عنوان نویسنده‌ی اول کرده است. این‌طور می‌شود که یک وقتی می‌بینیم استادی که به بی‌سوادی شهره است کرور کرور مقاله دارد و دانشیار و استاد تمام هم شده است.

این‌جا چطور کار می‌کند؟ فرمول مشخص و ساده‌ای دارد و چیزی غیر از این هم در مخیله‌ی کسی وارد نمی‌شود:

– اگر مقاله‌ی یاد شده به عنوان تحقیق درسی و یا در حاشیه‌ی انجام پایان‌نامه نگاشته شده باشد و استاد هم تنها راهنمایی‌های متعارفی را برای نگارش آن به دانشجو داده باشد٬ هیچ‌ نامی از استاد برده نمی‌شود. آن راهنمایی‌ها هم وظیفه‌ی استاد تلقی می‌شود که اصلن کار استاد راهنمایی دانشجو است و برای همین هم از دانشگاه حقوق می‌گیرد.

– اگر راهنمایی‌های استاد از حد متعارف فراتر رود و از چارچوب معمولی که یک استاد برای دانشجویش وقت می‌گذارد بیشتر شود٬ ادب و اخلاق دانشگاهی حکم می‌کند که دانشجو در صفحه‌ی اول مقاله و در زیرنویس از استاد مربوطه تشکر کند. همین. نامی از استاد به عنوان نویسنده آورده نمی‌شود.

– نام استاد تنها زمانی به عنوان نویسنده‌ی مقاله ذکر می‌شود که بخش قابل توجهی از مقاله (Substantial part of the article) را خودش شخصن نوشته باشد. در این حالت هم این گونه نیست که تنها به اعتبار استاد و شاگردی نام استاد اول آورده شود. بلکه کلمات مقاله شمارش شده و سهم هر کس مشخص می‌شود و کسی که بخش بیشتری از کار را به خود اختصاص داده باشد٬ نامش اول می‌نشیند.

گفته بودم دو مثال دم دستم دارم. مثال دوم را می‌گذارم برای یادداشت دیگری. دریا به‌م توصیه کرده است پست‌های طولانی ننویسم. من هم دارم تمرین کوتاه‌نویسی می‌کنم!